Zonnewijzer

Al heel lang wil ik een zonnewijzer hebben. Vind ik leuk. Zo staat er op het balkon ook een zeer eenvoudig weerstation, een onooglijk ding. Kun je lekker griezelen als dat beneden de -20 aangeeft in de winter als je zelf zit te bakken voor de snikhete kachel met een ijskoude rug. Alleen die regenmeter deugt voor geen millimeter. Misschien eens een iets meer uit de kluiten gewassen ding voor kopen. Of, als we toch bezig zijn, iets voor het House Management System te ontwikkelen. Dat kan er ook nog wel bij. Windmetertje ook leuk. Nuttig? Totaal niet, gewoon voor de heb, toch? Linkje maken met de site en je hebt live gegevens. Life webcammetje bij de schapies, ook leuk. En-en-en-en...

Goed, die zonnewijzer.

In het kader van de aankleding van de tuin leek het me nu het uitgelezen moment een zonnewijzer te gaan construeren. Daarmee rijst de vraag, welke of wat. Zoals met veel dingen oefen ik daarbij redelijk veel geduld uit, snuffel af en toe op het internet, kijk eens in de tuin centra rond, enzovoort. Tot nu toe nooit iets gezien dat me beviel. Zoals met de meeste dingen wacht ik dan totdat er iets voorbij komt die dat "hebben" moment geeft. Het moest geen saai ding met een wijzer op een paal, aan een muur, of sokkel worden. Eerder iets waar je actief mee aan de gang moet, waar iedereen lol mee kan hebben, de nieuwsgierigheid een beetje prikkelend. Gisteravond vond ik het. Ik zag iets op YouTube voorbijkomen: Analemmatische zonnewijzer. Moeilijke woorden triggeren sowieso mijn aandacht, dus rap via wiki de details opgezocht. Dit is het, was mijn eerste opwelling. Dit is nu precies wat ik wil. Het is een zonnewijzer waarbij de mens betrokken wordt. Het prikkelt de verbeelding omdat een en ander niet helemaal voor de hand ligt. Jijzelf bent de ontbrekende schakel. De schaduw die jij op de cirkel stenen werpt is de tijdsaanduiding. De onderstaande foto is een mooi voorbeeld van wat ik bedoel. Je moet wel op de juiste plek op die stenen strip gaan staan, de juiste maand. Zo werpt je lichaam een schaduw op de juiste uurstenen. Leek me ook leuk voor de kids, ze moeten dan op de kalender gaan staan om de tijd te kunnen lezen. Daarmee worden ze zich meteen bewust van de stand van de zon in de verschillende jaargetijden.

Foto Annemie America, Stad Hasselt

Na een beetje surfen vond ik een eenvoudig model uit Hasselt (BE). Zoiets bevalt me het meest, simpele dingen met een leer element. Volgt de vraag: hoe groot moet je zoiets nu maken. Op de site tijdwijzer.be suggereert men een diameter van 3 - 6 meter. Lijkt me een goede richtmaat.

  foto Willy Leenders

De berekeningen voor de maten van de kalender en zonnewijzer staan uiteraard ook op het net. De positie daarvan is gerelateerd aan de lengtegraad waar je de zonnewijzer wilt maken. In dit geval de meridiaan die loopt van Hasselt (BE) naar Bourg en Bresse (FR). Onze tuin ligt hemelsbreed ongeveer 65 km ten oosten van die lijn. Vraag je je af: zou dat een groot verschil maken. En moet je daarom moeilijke berekeningen gaan uitvoeren?

tekening Willy Leenders

Even de GPS coördinaten erbij gezocht:

• Hasselt GPS: N 50° 55' 57.55'' E 5° 20' 2.56''
• Bourg en Bresse GPS: N 46° 13' 4.54'' E 5° 14' 56.29"
• De mediaan voor de zonnewijzer zit op E 5º 16' 36"
• Mailleroncourt S/P  GPS N 47° 55' 04''   E 06° 07' 55''

Grofweg een graad verschil met de mediaan van Hasselt. Een graad = 4 zonminuten, dus het tijdsverschil met Mailleroncourt is dan iets minder dan 4 zonminuten. Gezien de "nauwkeurigheid" die in de tuin gerealiseerd gaat of kan worden is dat verschil uiteraard verwaarloosbaar. Mijn eerste opwelling om de maten te (laten) herberekenen werd na het opzoeken van de GPS coördinaten meteen onderdrukt, dat zou een zinloze oefening zijn. Of iemand moet dat alsnog leuk vinden om te doen. ;=)

Van een van de projectjes hier zijn nog wat van die flagstones over gebleven. Voldoende om daar de uurstenen van te maken denk ik. De kalender zal van ander (steen)materiaal gemaakt kunnen worden. Al met al zo'n klusje dat je met gemak in stukjes kun doen, zelfs als er gasten zijn. Eerst maar eens de meest gunstige plek bepalen. De winter zonnestand is bekend, de slagschaduw van het huis in de winter ook. Opnieuw een gewetens vraag: is de behoefte groot een volledig functionerende zonnewijzer in de winter te hebben? Niet dus. Een mooie plek voor de zomer dan maar, mooi centraal op het gazonnetje.

Nu maar eens op een avond de noordpoolster opzoeken en de noord-zuid lijn uitzetten.

Update 20130427.
Blijk ik er toch even naast gekleund te hebben:

Bij de constructie van een analemmatische zonnewijzer speelt de lengtegraad helemaal geen rol. Wel de breedtegraad. Het gaat immers om zonnetijd!
Hasselt (ongeveer 51° N) en Mailleroncourt (ongeveer 48° N)liggen 3° van elkaar en dat vereist toch een aanpassing van de berekening.
Je vindt de berekeningsmethode op http://www.wijzerweb.be/analemmatisch.html
en ik wil ze ook voor je maken via het programma dat ik daarvoor maakte.

Willy is zo vriendelijk geweest mij de nieuwe berekeningen te sturen. Vind ik dan weer geweldig zoiets. Met de nieuwe maten gaan we dan in mei/juni aan de slag. Nu nog een mooi plekje vinden in de tuin.