Omgangsvormen

Etiquette

Woon je net in La Douce France dan struikel je geheid over de Franse beleefdheidsvormen. Daar zijn de fransjes erg gevoelig voor en is het de tijd waard die een beetje te bestuderen als je er op vakantie gaat, en helemaal als je er gaat wonen.

Hoeveel waarde men hecht aan beleefdheid getuige een in het zuiden van LDF gelegen café (Petite Syrah) opgehangen bord.

bron: internet

De barrista ergerde zich een beetje aan de verruwing van diens klanten. Dat is viraal gegaancomma weg, en staat zelfs in de Nederlandse kranten! Kun je nagaan.

Nu kun je denken dat het zwaar overdreven is. Dat is het niet. Beleefdheid maakt een essentieel zo niet fundamenteel deel uit van de Franse opvoeding in het dagelijkse leven. Als je bij de bakker binnenloopt roep je al "bonjour" (goeiedag), als de bakker je vraagt wat je wilt dan begint ze altijd met bonjour en een beleefde vraag "wat zou u gehad willen hebben" of "waarmee kan ik u voor vandaag een plezier mee doen", of iets van die strekking. Als je geholpen bent dan wens je elkaar een bon soirée (late namiddag of vroege avond), bon fin de journée ('s middags), of gewoon een bon journée (ochtend). Al of niet gepaard gaande met allerlei fraseringen die je wel opgevoedheid weergeven. Zelfs aan de kassa's in een supermarkt worden deze beleefdheden uitgewisseld. Tijdens de handeling van bediening (pakken van brood en afrekenen) volgen vaak nog wat plaisanterieën over het weer, iets wat er gebeurd is, over hoeveel gasten er wel niet zijn, hoe het gaat met die of deze... Korte zinnetjes die je met elkaar uitwisselt. Dat behoort tot de "gentillesse" de beleefdheid- en omgangsvormen in LDF. Hoe beter je elkaar kent, of als je vaste klant ergens bent, willen deze korte uitwisselingen zich nog wel eens oprekken tot een kort gesprekje over het wel en wee in de buurt, over de B&B of de specialiteiten van de bakker. Een gemiddeld fransje is altijd bereid tot een kort onderonsje als de tijd ervoor is. Op het platteland is er altijd tijd, het leven speelt zich daar nu eenmaal minder gehaast af dan in de urbane omgeving. Meer dan hooguit een paar minuten duurt dat niet omdat er dan toch lancunes in het gesprekje beginnen te vallen. Dat is dan weer genânt.

Het doen be-oefenen van deze beleefdheden versoepelt de omgang met de fransjes zeer. Als domme 'Ollander had ik me, voordat ik richting LDF vertrok, wel een beetje op de hoogte gesteld van de etiquette, maar de finesses moet je toch echt in de praktijk leren. Heel langzaam slijpt het erin en doe je dat als vanzelfsprekend. In het begin ging dat nog wat stroef, dat was merkbaar. Of heb je in het begin een zekere gêne om bij binnenkomst in de winkel hardop "bonjour!" te zeggen. Langzaam wordt het je duidelijk dat het zo hoort en verdwijnt de gêne. Het werkt eigenlijk net als een diner: voorgerecht, hoofdgerecht en toetje. Inclusief een paar entremets over koetjes en kalfjes tijdens de bediening en het afrekenen. Het is het waard gebleken daar ietwat op te hebben zitten studeren. Grappig is wel dat als je al die beleefdheidsfrases in het Nederlands over zou zetten dit nogal koddig enouderwets voorkomt. Wat te denken van: "waarmee heb ik het plezier u voor vandaag mee te mogen voorzien". Buiten dat dit krom Nederlands is, zou je nogal raar staan te kijken als men je dat in een NL winkel zou vragen. In de duurdere of chiquere zaken waar men nog op het klassieke publiek is gericht kom je dit in NL nog wel tegen. Maar bij een bakker of slager?

De fransjes vatten dit serieus op. Owé als je tegen deze etiquette ingaat. Dan neemt men op een subtiele manier wraak. Nadrukkelijk verstaan ze je dan niet goed, laten je een beurt overslaan, of zelfs het publiek laat duidelijk merken dat je maar een lomperik bent. Lomp zijn in LDF is dus absoluut NOT DONE. Wordt men lomp tegen je, en dat komt best wel voor, dan is er meestal iets aan de hand. Ofwel jij hebt je als een lomp figuur gedragen of je bent als buitenlander gescout en dan is men toch een ietsjespietje minder vormelijk beleefd tegen je. Sla je ze alle wapens uit handen door je uit te putten in beleefdheden, dan ontmoet je vaak een vertederende vriendelijkheid, gemengd met zelfs een beetje respect. Afhankelijk hoe uitputtend je de beleefdheidsfraseringen gebruikt. Je ziet ze altijd denken: "Gut wat goed voor een buitenlander, zo 'gentil' dat hij het probeert". Uiteraard vergt het jarenlange training voordat je dit soort zinnetjes met een zekere souplesse over je lippen krijgt alsof het je tweede natuur is. Al begin je maar met bonjour te roepen bij het binnen gaan van een winkel, je wordt meteen beleefd tegemoet gekomen. Heus, na twee lettergrepen uit je mond horen ze écht wel dat je een buitenlander bent. Dat accent raak je never nooit meer kwijt. Daarover heb ik zelf óók geen illusies. Toch, met een beetje extra aandacht voor dit soort dingen in den vreemde lopen een aantal zaken zeker soepeler, zelfs als je van origine een botte 'Ollandais bent.

Tafelmanieren

Dat is weer apart hoofdstuk. Hoe gedraag je je aan tafel. In ons B&B krijg je daar natuurlijk onherroepelijk me te maken. Voor een gastheer gelden weer een setje extra regels.

Van een gastheer wordt verwacht dat hij de mensen op de juiste plaats aan tafel manoeuvreert. Elkaar onbekende families zet je niet door elkaar aan tafel, meisjes gaan bijna altijd bij de moeder en de jongetjes naast pa zitten. De kleine mensen zet je dan weer meer aan het einde van de tafel onder de scherp oplettende ouders. Is het druk, dan verhuizen de kids naar de keukentafel. Mensen die je kent zitten dichter bij het hoofd van de tafel - waar ikke de scepter zwaai - dan mensen die je voor het eerst ziet. Je schalt ook niet in de rondte dat het etenstijd is. Je loopt op de mensen af en met beleefde stem kondig je het diner aan. Zo de mensen al niet zitten te borrelen aan tafel. Soms gaat net zo makkelijk de apéro over in het diner, en dat wel in het soupé. 

Tijdens het diner krijg je uiteraard de verplichte vragen over de gerechten van het menu. In vloeiend Frans, althans na voldoende wijn, verhaal je dan over de ontstaansgeschiedenis van een recept. Er zit soms een waar verhaal achter, wat uiteraard met verve wordt verteld, in mijn soort Frans dan hè. Je schijnt ook je kennis over de cuisine te mogen etaleren als kok, wat ik uiteraard met enthousiasme doe als ik ook maar even de kans krijg. Met sommige gasten heb ik wel eens een hele avond over bereidingswijze, wijnen en ingrediënten zitten keuvelen. Daar leer je goed Frans van. Uiteraard wordt er van de gastheer verwacht dat deze ook over iets anders dan eten kan praten en is literatuur een dankbaar onderwerp. Lezen doe ik genoeg daarvoor. Heb je zo even niets bij de hand dan is er nog de omgeving, het weer, het nieuws van die middag en eventuele rampen of oorlogen die uitgebroken zijn. Vanzelf komt de keramiek ook wel ter sprake en doet men beleefdheidshalve oh en àh. Dat althans is zo'n beetje wat er door fransjes van je als gastheer wordt verwacht. 

Gasten uit NL, BE, DE, CH en andere landen hebben weer zo hun eigen tafelcode. een heel avontuur om dat te ontdekken. Zo zijn Belgen meer gericht op een rondgaand gesprek, Nederlanders willen altijd graag weten hoe je hier terecht bent gekomen, net als de Zwitsers. Allemaal willen ze gewoon lekker eten en de Bourgondiërs als FR en BE vragen bijna altijd naar de recepten. 

Best wel spannend om dat zo uit te moeten vlooien.